Een bij uitzondering volgepakte raadzaal, demonstranten buiten en ferme taal binnen: de commissie Samenleving van de gemeenteraad boog zich donderdag over het locatieonderzoek naar opvangplekken voor statushouders en asielzoekers. De avond verliep rumoerig, met harde kritiek van bewoners, scherpe vragen van raadsleden en een zichtbaar afwachtend college. Een definitief besluit viel nog niet, maar de toon is gezet: brede politieke steun voor de vier voorgestelde locaties lijkt voorlopig ver weg.
Petitie met 2.200 handtekeningen
De vergadering begon met de overhandiging van de petitie “Wijs niet nog een AZC aan voor Lansingerland”, ondertekend door ruim 2.200 inwoners. Initiatiefnemer Patrick Hendriks waarschuwde: “Dit plan leidt tot waardevermindering van woningen met tonnen. De gemeente creëert een juridische tijdbom als ze hiermee doorgaat.” Zijn afsluiter resoneerde bij meerdere partijen: “Achteraf informeren is geen participeren.”
Zeven insprekers: veiligheid, overlast en vertrouwen
Zeven inwoners kregen spreektijd. De toon: bezorgd en uitgesproken. Oud-politieman Jeff Verbeek waarschuwde voor het concentreren van alleenstaande mannen in opvang: “Dat leidt tot enclaves en roept ellende over je af.”
Edwin Knoop uit Parkzoom noemde de beoogde opvang aan de Jacob Marislaan “onbegrijpelijk”. “De kavel is niet kansrijk, maar kansloos.” Jeroen van der Heiden richtte zich persoonlijk tot wethouder Hoek: “Verander de partijnaam van WIJ Lansingerland in IK Lansingerland.”
Een anonieme hulpverlener liet via een inspreekster weten dat hij in zijn werk dagelijks de gevolgen van slechte opvang beleeft: “Tikkende tijdbommen in de samenleving – zorg wordt pas geboden als het te laat is.”
Wat bij vrijwel alle insprekers naar voren kwam, was een diep gevoel van onbegrip en wantrouwen jegens het gemeentebestuur.
Politieke verdeeldheid groeit
Na de inspraakronde bleek dat de meningen in de raad sterk uiteenlopen. VVD-raadslid Draak was glashelder: “Dit voorstel moet van tafel.” Ook Leefbaar 3B en het CDA gaven aan dat de vier locaties wat hen betreft niet verder onderzocht hoeven te worden. Het CDA noemde Bleizo als alternatief buiten woonwijken. Beide fracties willen prioriteit voor starters, senioren en spoedzoekers uit de eigen gemeente.
GroenLinks, PvdA en D66 toonden zich constructiever, maar kritisch. PvdA’er Hamid Azzouzi: “Ik snap de zorgen, maar we hebben ook een verantwoordelijkheid. Dit gaat niet alleen over cijfers, maar over mensen.” D66-fractievoorzitter Van der Stad hield een pleidooi voor flexibiliteit: “Vastlopen in symbolisch verzet helpt niemand.”
De ChristenUnie stelde principiële vragen over integratie en leefbaarheid. Paul Lieverse: “Als we willen dat mensen deel worden van de samenleving, moeten we ze daar ook plaatsen. Isolatie leidt tot vervreemding.”
Jacob Marislaan lijkt van tafel, Noordeindseweg nog kansrijk
De locatie Jacob Marislaan – een van de vier beoogde locaties – is inmiddels vrijwel zeker afgevallen. Meerdere raadsleden vroegen hiernaar; het college bevestigde indirect dat deze locatie niet langer wordt onderzocht vanwege verkeersproblemen, geluidsoverlast en juridische complicaties. De locatie Noordeindseweg wordt daarentegen verder onderzocht als een gemengde woonvorm voor statushouders én spoedzoekers, in samenwerking met woningcorporatie 3B Wonen. Die benadering lijkt politiek kansrijker.
Verlenging van Tobias 2 als tussenoplossing
De bestaande tijdelijke opvanglocatie – Tobias 2 – kwam meerdere keren terug tijdens de vergadering. Vrijwel alle fracties spraken steun uit voor een verlenging van deze locatie achter het gemeentehuis. Tobias 2 is een asielzoekerscentrum (AZC) onder regie van het COA en biedt plaats aan circa 300 asielzoekers. De locatie is vanaf het begin bedoeld geweest als tijdelijk, met een einddatum die samenhangt met geplande woningbouw in de gebiedsontwikkeling van Wilderszijde.
Wethouder Fortuyn gaf aan hierover binnen vier weken duidelijkheid te geven: “We zijn in gesprek met alle betrokkenen. De intentie is er.” Hij erkende ook dat het college daarmee tijd probeert te kopen om tot een breder gedragen en structureel plan te komen: “Met een verlenging kopen we tijd om opnieuw met elkaar te kijken wat mogelijk is.”
De mogelijke verlenging wordt door veel partijen gezien als een tijdelijke uitweg om aan de wettelijke taakstelling te blijven voldoen terwijl er gezocht wordt naar structurele alternatieven.
Tegelijk waarschuwde het college dat verlengen op zichzelf geen structurele oplossing is: Tobias 2 is beperkt in duur en omvang, en conflicteert met afspraken die in het verleden zijn gemaakt met projectontwikkelaars. Als er geen aanvullende locatie gevonden wordt, blijft de gemeente kwetsbaar voor ingrijpen vanuit provincie of rijk.
Het college: behoedzaam en en vooral technisch
Het college hield zich vaak op de vlakte, maar gaf op meerdere punten blijk van strategisch manoeuvreren. Wethouder Cnossen benadrukte dat het locatieonderzoek is uitgevoerd in opdracht van de raad en dat er formeel nog geen besluit ligt: “Er is een locatieonderzoek uitgevoerd op basis van uw opdracht, niet meer en niet minder.” Zij verwees daarnaast naar het bredere bestuurlijke kader waarin gemeenten hun taakstelling moeten realiseren, ongeacht de precieze status van de Spreidingswet. Volgens haar blijven de opgaven bestaan, ook via andere kanalen zoals COA-aanvragen of prestatieafspraken met het Rijk.
Wethouder Hoek ging in op de suggestie van sommige fracties om de taakstelling aan Rotterdam over te dragen. Hij wees dit idee resoluut af: “Daar is geen redelijke deal over te maken.” Daarmee maakte het college duidelijk dat men inzet op lokale invulling, ondanks weerstand. Ook herhaalde Hoek dat de spreidingsdruk zich anders zal verplaatsen naar minder voorbereide vormen van opvang, wat de lokale regie verder zou ondermijnen. Pas na meermaals aandringen vanuit de raad gaf Hoek toe dat hij die mogelijkheid niet heeft willen voorleggen aan de regietafel, ondanks herhaalde oproepen daartoe vanuit verschillende fracties. Deze houding riep zichtbaar frustratie op bij enkele raadsleden.
Wethouder Muis gaf aan dat het gesprek met woningcorporatie 3B Wonen over de Noordeindseweg hoge prioriteit heeft. “We gaan hierover in gesprek met 3B Wonen en nemen uw signalen daarin mee.” Hij liet doorschemeren dat dit een model zou kunnen worden voor gemengde opvang, waarin zowel statushouders als andere doelgroepen (zoals spoedzoekers) gehuisvest kunnen worden. Dat zou volgens hem kunnen bijdragen aan maatschappelijk draagvlak én ruimtelijke efficiëntie.
Daarnaast werd door meerdere wethouders, waaronder Fortuyn, het belang benadrukt van het behoud van regie. “Als we het zelf niet doen, wordt het voor ons gedaan,” klonk het meerdere keren. Dat onderstreept het spanningsveld waarin het college opereert: zoeken naar uitvoerbare oplossingen binnen een politiek instabiele landelijke context, met als doel zoveel mogelijk zeggenschap lokaal te houden.
Hoewel er nog geen harde toezeggingen zijn gedaan, zinspeelt het college duidelijk op bijsturing van het plan, mogelijk richting een combinatie van verlenging van Tobias 2, verdere uitwerking van de Noordeindseweg, en herziening van de overige onderzochte locaties. Of dat voldoende zal zijn om de raad te overtuigen, blijft vooralsnog de vraag.
Wat staat Lansingerland nu te wachten?
De politieke meerderheid lijkt de vier voorgestelde locaties af te wijzen. Daarmee dreigt vertraging – of herziening – van de plannen. En dat is riskant. De gemeente moet immers voldoen aan de Spreidingswet, die opvang van statushouders en asielzoekers gelijkmatig over het land moet verdelen. De wet hangt politiek gezien aan een zijden draadje: het nieuwe kabinet kan besluiten de wet alsnog in te trekken of uit te stellen.
Als Lansingerland te laat of onvoldoende levert, kan de provincie Zuid-Holland formeel ingrijpen en een aanwijzing geven: een gedwongen aanwijzing van locaties. Daarmee zou de raad zijn zeggenschap verliezen. Toch twijfelen meerdere fracties – met name VVD en Leefbaar 3B – of het zover komt. Zij noemen de wet politiek instabiel en wijzen op de val van het vorige kabinet.
Tegelijkertijd wijst het college erop dat de opgave blijft bestaan, ook als de wet zou sneuvelen: via prestatieafspraken, COA-aanvragen of acute opvangsituaties. Wethouder Cnossen: “De opdracht aan gemeenten is er niet minder om als de wet vervalt. De druk komt dan alleen uit een andere hoek.”
Draagvlak als breekpunt
Wat deze avond duidelijk maakte, is dat draagvlak het sleutelwoord is. Bijna alle fracties, ook de constructieve, benadrukken dat zonder participatie en maatschappelijk vertrouwen geen duurzame opvanglocatie tot stand kan komen. De kritiek op het participatietraject – te laat, te beperkt, te weinig transparant – klonk breed en werd nauwelijks betwist.
De komende weken zal het college een nieuw plan moeten maken dat én uitvoerbaar én uitlegbaar is. Als dat niet lukt, is de kans op een provinciale aanwijzing reëel. Hoewel zo’n ingreep zeldzaam is, bestaat er precedent: in 2023 gaf de provincie Drenthe een aanwijzing aan de gemeente Noordenveld toen die structureel weigerde opvanglocaties aan te wijzen. Zuid-Holland heeft nog niet eerder van deze bevoegdheid gebruikgemaakt, maar kan dat onder de bestaande Spreidingswet nog wel degelijk doen. Een aanwijzing zou betekenen dat de gemeente haar zeggenschap over locatiekeuze verliest en dat het college onder provinciaal toezicht uitvoering moet geven aan een opgelegde taak. Voor inwoners kan dit betekenen dat opvanglocaties alsnog worden gerealiseerd zónder lokale besluitvorming of participatie. Ook kunnen omwonenden zich dan minder goed of niet verzetten via de gemeentelijke route.
In het verleden heeft de provincie Zuid-Holland bij andere dossiers, zoals de plaatsing van windmolens, al laten zien bereid te zijn om de regie over te nemen wanneer zij vindt dat gemeenten hun taak verzaken. Juist Lansingerland weet daarom wat het betekent om grip te verliezen op lokale besluitvorming. Hoewel er op het gebied van asielopvang nog geen precedent is in deze provincie, voelt de eerdere geschiedenis met provinciale interventie op het windmolen dossier wel als een waarschuwing.
