Eind december 2024 kregen alle gemeenten een brief van minister Marjolein Faber (PVV). Daarin stond keurig uitgerekend hoeveel opvangplekken ze in de komende jaren moeten leveren. Voor Lansingerland: 391 plaatsen, waaronder 61 voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen (AMV’s). De gemeente had toen nog ruim een maand om bezwaar te maken, maar liet die kans voorbijgaan. De gemeente wijst er in een reactie op dat de definitieve opgave (391) lager lag dan de eerder gecommuniceerde indicatie (446), en zag daarom geen reden om bezwaar te maken. Dat besluit – of beter gezegd, het ontbreken ervan – is nu het brandpunt van een groeiend gevoel van onrecht.
Van spreidingswet naar verdeelbesluit
Wie even terugbladert, ziet dat er eigenlijk twee regelingen door elkaar lopen. De Spreidingswet kwam nog uit de koker van de vorige staatssecretaris, Eric van der Burg (VVD). Kernidee: sterke, welvarende gemeenten nemen iets meer opvang voor hun rekening dan gemeenten die het al lastig hebben. Maar alle gemeenten moeten hun aandeel leveren. Dat gebeurt via een verdeelsleutel met onder meer inwonertal en sociaaleconomische score (SES/WOA) — een cijfer dat aangeeft hoe welvarend een gemeente is, op basis van inkomen, werkgelegenheid en opleidingsniveau.
De PVV, de grootste partij in de Tweede Kamer (23 procent van de stemmen) zette na de verkiezingen de eigen minister Faber aan het werk om iets beters te verzinnen. Zij heeft die wet naar eigen inzicht ingevuld met een zogeheten Verdeelbesluit. Gemeenten die al veel aan allerlei opvang deden, kregen een zwaardere verplicht terwijl gemeenten die minder of niets deden worden vrijgesteld.
Gemeenten konden tot eind januari een bezwaarschrift indienen. Tientallen deden dat. Lansingerland níét. Daarmee staat de taak nu vast, tenzij de minister zelf herverdeelt – iets waar niemand serieus op rekent.
Waarom voelt de verdeling oneerlijk?
Lansingerland vangt al jaren vluchtelingen op. Er staat een azc achter het gemeentehuis (300 plekken), er was huisvesting voor statushouders in de Hergerborch in Berkel en er is opvang voor Oekraïners in Bergschenhoek en Bleiswijk. Terwijl ook nog arbeidsmigranten moeten worden gehuisvest. Tegelijk kampt de gemeente met een nijpend tekort aan betaalbare woningen, en is de woningdruk in Lansingerland toch al hoger dan in de omliggende gemeenten. Maar de verdeelsleutel kijkt daar niet naar. Dat wringt, zeker nu omliggende gemeenten met meer ruimte of minder bestaande opvang soms vrijstelling kregen voor extra opvang. “Wij doen al veel, maar moeten tóch extra.” is een veelgehoorde verzuchting. Met name de extra toewijzing van zogenaamde AMV-ers (alleenstaande minderjarige vreemdelingen) waarvan Lansingerland er nu 61 moet gaan opvangen leidt tot vragen. Zo hoeven buurgemeenten als Zoetermeer, Pijnacker-Noorddorp en Zuidplas geen extra AMV-ers op te vangen.
De belofte die verdampte
Op 18 december 2024 hield de gemeente een openbare “beeldvormende avond”. Daar beloofde het college “Fase 1”: gesprekken in januari over waarden als gastvrijheid en rechtvaardigheid – bedoeld om inwoners te laten wennen aan het idee van opvang. Die fase kwam nooit echt van de grond. Pas in april 2025 hoorden omwonenden welke vier ‘kansrijke’ locaties overbleven uit een shortlist van vijftien plekken:
– Oudelandselaan (Berkel en Rodenrijs) – vooral bedoeld voor statushouders
– Merenweg (Bleiswijk) – tijdelijk AZC
– Maaiveldweg (Bergschenhoek) – tijdelijk AZC
– Jacob Marislaan (Bergschenhoek) – langdurig AZC
Voor veel betrokkenen voelde dat als een besluit dat al lang vaststond. Het verklaart waarom de emoties nu zo hoog oplopen.
Wat vinden de politieke partijen in de gemeenteraad?
Leefbaar 3B (onderdeel van de coalitie) profileert zich luid als tegenstander van grootschalige opvang, terwijl de partij een wethouder in het zittende college heeft dat het besluit in december stilzwijgend accepteerde.
WIJ Lansingerland (coalitie) wil humane opvang, maar ziet de huidige locaties als “te eenzijdig” en vraagt om meer inspraak.
VVD (oppositie) keert zich fel tegen een permanent azc; tijdelijke flexwoningen voor statushouders kan de partij nog overwegen.
CDA (oppositie) wil de wet uitvoeren, maar ziet niets in de vier voorgestelde locaties. De partij pleit ervoor om een AZC op Bleizo te plaatsen en statushouders te verdelen over de wijken.
Met name WIJ en CDA bezitten de sleutel voor eventuele aanpassingen in de gemeenteraad.
Actiecomités eisen helderheid
Rond de Oudelandselaan en Jacob Marislaan zijn actiegroepen ontstaan. Zij zeggen niet per se tegen opvang te zijn, maar willen wél garanties:
– duidelijke informatie over wie er komt en hoe lang
– afspraken over toezicht en leefbaarheid
– échte inspraak vóórdat er stenen gestapeld worden
Op 8 mei demonstreren zij voorafgaand aan de commissievergadering samenleving op het Raadhuisplein.
Hoe nu verder?
Donderdag 8 mei bespreekt de Commissie Samenleving de vier locaties. Eind mei volgt een plenair raadsdebat. Uiterlijk 1 juli moet de gemeente aan het Rijk doorgeven op welke plekken de 391 bedden écht komen.
Zonder besluit riskeren we dat de provincie of de minister zelf een locatie aanwijst, al heeft minister Faber al laten weten gemeenten niet te willen dwingen. Toch lijkt de tijd van vrijblijvend praten dus voorbij.
Conclusie
Het college liet in december de kans liggen om de taakstelling aan te vechten en kwam zijn eigen belofte van een breed gesprek met inwoners niet na. Daardoor voelen veel bewoners zich nu buitenspel gezet. Of de raad dat vertrouwen nog kan herstellen, wordt duidelijk in de komende weken. Op dit moment hangen twee grote vragen boven Lansingerland: 1. Komt er nog wel een nieuw asielzoekerscentrum en huisvesting voor statushouders? En 2.: hoe gaat de lokale politiek de regie terugnemen en vooral werken aan draagvlak door goed overleg met de inwoners.
