Uitleg over de spreidingswet, kosten, locatieonderzoek en politieke keuzes in een gevoelig dossier
Waarom wij dit artikel schrijven
De gemeente Lansingerland moet van het Rijk 391 opvangplekken voor asielzoekers realiseren. Dat roept veel vragen op. Waarom werkt de gemeente hieraan mee? Wat betekent het voor veiligheid, woningdruk, kosten en de waarde van woningen? En waarom lijken andere gemeenten soms wel te kunnen weigeren?
Met dit artikel willen we geen mening geven of beïnvloeden. We willen wél uitleggen wat er speelt, hoe het proces werkt en waarom het college (de burgemeester en wethouders van Lansingerland) op dit moment voor deze route lijkt te kiezen. Ook lokale politici staan voor moeilijke keuzes, waarin ze rekening moeten houden met uiteenlopende belangen én zorgen van inwoners, maar wel binnen de kaders van de wet.
Er is nu al opvang – en die moet worden verplaatst
Lansingerland heeft nu al een opvanglocatie. Achter het gemeentehuis staat een tijdelijke noodopvang (Tobias-2) voor ongeveer 300 asielzoekers. Die sluit uiterlijk op 1 januari 2027, omdat daar woningen gebouwd gaan worden – een afspraak met de projectontwikkelaar.
Wat nu speelt is dus niet alleen de komst van iets nieuws, maar vooral het vinden van een vervangende locatie voor de huidige opvang, én het opvangen van een extra opgave van 91 plekken.
Van de totale opgave van 391 opvangplekken zijn er dus 300 al in gebruik en moeten opnieuw ondergebracht worden, terwijl er daarnaast 91 plekken extra gerealiseerd moeten worden. De uitbreiding komt grotendeels door de toevoeging van 61 plekken voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s), waarvoor specifieke voorzieningen nodig zijn.
Het COA, dat over de uitvoering van opvang gaat, kan ervoor kiezen om de opvang na 2027 naar een andere gemeente te verplaatsen. Maar dat hoeft niet. Als Lansingerland zelf geen goede alternatieve locatie regelt, dan bestaat het risico dat het Rijk of de provincie zelf een locatie binnen onze gemeente aanwijst. In dat geval zou de gemeente geen zeggenschap meer hebben over de plek, omvang of voorwaarden van de opvang, en vervalt ook de mogelijkheid om inwoners vooraf te betrekken of aanvullende eisen te stellen aan veiligheid en begeleiding.
Lansingerland wil door nu zelf plannen te maken voorkomen dat het Rijk of de provincie zelf een locatie gaat aanwijzen binnen de gemeente, waarbij de inspraak dan ook buiten de gemeente zal plaatsvinden en er door die overheid belangen buiten Lansingerland worden meegewogen. Daarmee zou het gemeentebestuur zelf buitenspel komen te staan en wordt het voor inwoners moeilijker om lokaal invloed uit te oefenen op de voorwaarden en uitvoering van de opvang.
Wat is nou die spreidingswet en hoe werkt die?
Sinds januari 2024 is de spreidingswet van kracht. Die verdeelt de opvangopgave over alle gemeenten in Nederland.
Voor Lansingerland betekent dat:
- 330 plekken voor reguliere opvang (volwassenen en gezinnen)
- 61 plekken voor AMV’s (alleenstaande minderjarige vreemdelingen)
Dat is deels voortzetting van wat de gemeente al doet (de huidige 300 plekken), maar ook een uitbreiding van 91 plekken, vooral door de toevoeging van de AMV’s. Deze groep vraagt om aparte begeleiding en voorzieningen.
De wet geeft gemeenten eerst de kans zelf plannen te maken. Doen ze dat niet, dan kan het Rijk ingrijpen met een verplichte aanwijzing. Hoe vaak dat gebeurt en hoe hard die lijn wordt, is nog onduidelijk. Maar het college wil dat risico voor zijn.
Tegelijk houdt het college er rekening mee dat de wet voorlopig gewoon blijft. Intrekking is ingewikkeld en duurt lang: eerst moet er een wetsvoorstel komen, dat moet worden besproken in de Tweede Kamer én daarna worden goedgekeurd in de Eerste Kamer. Aangezien de politiek momenteel zeer verdeeld is en het kabinet als wankel wordt beschouwd, verwachten het college en ook deskundigen niet dat zo’n voorstel op korte termijn zal worden gedaan. Zelfs als er morgen al een voorstel komt, duurt het volgens experts waarschijnlijk tot eind 2026 (maar waarschijnlijk dus nog veel later) voor er echt iets verandert. Tot die tijd geldt de wet en moet de gemeente zich voorbereiden op uitvoering.
Wat is al besloten – en wat niet?
Er is nog geen definitief besluit. Wel worden vier locaties onderzocht:
Asielopvang (spreidingswet):
- Jacob Marislaan (Bergschenhoek) – mogelijk langdurige opvang, ca. 150 personen
- Maaiveldweg/Sporthoekpad (Bergschenhoek) – tijdelijke opvang tot eind 2029, ca. 200 personen
- Merenweg (Bleiswijk) – tijdelijke opvang tot medio 2029, ca. 200 personen
Huisvesting statushouders (aparte taak): 4. Oudelandselaan/Noordeindseweg (Berkel) – 40–70 woningen, voor 50–85 statushouders
Met deze woningen voor statushouders wil de gemeente voor een deel voorkomen dat het toewijzen van woningen aan statushouders ten koste gaat van andere woningzoekenden. Daarom kiest de gemeente ervoor om snel kleine, betaalbare appartementen te bouwen, voor nu alleen bedoeld voor statushouders. Het gaat dan bijvoorbeeld om eenpersoonshuishoudens die anders in bestaande sociale huurwoningen geplaatst moeten worden waar anders ook gezinnen hadden kunnen wonen.
Tot en met de eerste helft van 2025 moet Lansingerland 197 statushouders huisvesten. Per 1 februari 2025 waren er pas 28 ondergebracht, dus er resteert nog een flinke opgave. Nieuwe statushouders blijven elk half jaar bijkomen, volgens landelijke toewijzing.
Door deze aparte woningen te bouwen, hoeven met name alleenstaande statushouders minder te concurreren met andere woningzoekenden. Bovendien kunnen deze kleine appartementen later ook gebruikt worden voor starters of mensen die dringend een woning zoeken, bijvoorbeeld na een scheiding.
Deze locaties worden nu verder onderzocht door COA en gemeente. Inspraak volgt via bijeenkomsten en raadsprocessen. De gemeenteraad beslist uiteindelijk.
Wat zijn de zorgen?
De zorgen onder inwoners én binnen het gemeentehuis zijn breed:
- Veiligheid en leefbaarheid: hoe wordt overlast voorkomen?
- Woningdruk: blijven er genoeg woningen beschikbaar voor eigen inwoners?
- Waardevermindering van woningen rond opvanglocaties?
- Druk op zorg en voorzieningen zoals scholen, jeugdzorg en huisartsenzorg
Ook de financiële kant is onzeker:
- De eenmalige rijksbijdrage van €30.000 per opvangplek is bedoeld voor de opstart, zoals inrichting, aanpassing van gebouwen of eerste communicatie. Die bijdrage is dus zeker níet te zien als ‘winst’ voor de gemeente en vormt ook geen reden om extra asielzoekers op te vangen. Het bedrag dekt een deel van de initiële kosten, maar laat structurele uitgaven buiten beschouwing.
- Structurele kosten – zoals toezicht, begeleiding, inzet van maatschappelijke ondersteuning en extra druk op gemeentelijke diensten – worden niet automatisch vergoed.
- Als het COA of het Rijk die kosten later niet (volledig) voor hun rekening nemen, kan de gemeente mogelijk zelf moeten bijspringen. De exacte hoogte van die kosten is nu nog moeilijk in te schatten.
- Het college houdt daarom serieus rekening met financiële risico’s voor de gemeentebegroting op de lange termijn, vooral als de opvang langer duurt dan vooraf voorzien, of als aanvullende ondersteuning nodig blijkt.
Bij de locatie voor statushouders wil de gemeente voorkomen dat de opgave ten koste gaat van reguliere woningzoekenden. Daarom wordt ingezet op extra kleine woningen op een aparte plek.
Waarom meewerken – terwijl andere gemeenten afwachten?
Sommige gemeenten wachten af of de wet sneuvelt. Landelijk zijn al zo’n 3.000 opvangplekken geschrapt. Het college van Lansingerland kiest ervoor om te handelen.
Waarom eigenlijk? Omdat de tijdelijke opvang hier sluit én omdat het college vreest dat niets doen zou kunnen leiden tot ingrijpen door het Rijk of de provincie, waarbij de gemeente geen zeggenschap meer heeft over de plek, voorwaarden of aanpak. Dat zou ten koste kunnen gaan van invloed, veiligheid en draagvlak bij Lansingerlanders.
Door nu een voorstel te doen, wil de gemeente dus de regie houden. Wat nu gebeurt is deels verplaatsen wat er al is, en deels uitbreiden om te voldoen aan de spreidingswet.
En de politiek?
De gemeenteraad heeft nog geen besluit genomen. De eerste inhoudelijke behandeling van dit onderwerp vindt plaats op woensdag 8 mei in de commissie Samenleving. Ook daarna volgen nog andere bijeenkomsten en besluitvormende vergaderingen.
Inwoners kunnen op verschillende manieren hun stem laten horen en daarmee invloed uitoefenen op het democratisch of politiek proces. Bijvoorbeeld:
- Deelnemen aan informatieavonden waar de plannen worden toegelicht en vragen gesteld kunnen worden;
- Inspreken tijdens commissie- of raadsvergaderingen, bijvoorbeeld om zorgen of suggesties te delen. Dit kan worden geregeld via de griffie, die bereikbaar is via de website van de gemeente;
- Hun mening en wensen delen met raadsleden of fracties, telefonisch, per e-mail of in een gesprek;
- Gebruikmaken van hun recht om op vreedzame wijze te demonstreren, als zij zich willen laten horen in het publieke debat.
De raad neemt naar verwachting voor de zomer een besluit.
Tot slot
De opvangopgave in Lansingerland is complex en raakt aan wetgeving, bestuur, draagvlak en persoonlijke zorgen. Wat het college nu doet, is zelf een voorstel doen om regie te houden, risico’s te beperken en lokaal invloed te behouden.
Daarbij zijn nog veel vragen open, en de uiteindelijke politieke keuzes moeten nog worden gemaakt. Inwoners kunnen meedenken, meepraten én invloed uitoefenen op dat politieke en democratische proces. Met dit artikel willen wij helpen die keuzes beter te begrijpen – zodat iedereen weet waar het over gaat en waar nog ruimte is voor gesprek.
In een volgend artikel over de opvanglocaties zullen wij de standpunten van de diverse lokale politieke partijen ten aanzien van dit onderwerp belichten.
